Όλοι οι Ευρωπαίοι χρήστες οποιουδήποτε λειτουργικού συστήματος, έχουν δύο προβλήματα: Το πρώτο είναι η εμφάνιση των ειδικών χαρακτήρων (γραμμάτων) της γλώσσας, και το δεύτερο είναι να ενημερώσουν τον υπολογιστή για την αλλαγή του πληκτρολογίου. Μάλιστα τα πράγματα είναι χειρότερα, γιατί οι εφαρμογές δεν περιμένουν ειδικούς χαρακτήρες και συχνά απαιτούν ειδικές ρυθμίσεις ή μεταβλητές περιβάλλοντος.
Για την εμφάνιση των χαρακτήρων χρειάζεται να ξέρουν οι εφαρμογές ότι χρησιμοποιείται το σετ 737 ή το 928 (=ISO-8859-7 ή Latin-7). Επιπρόσθετα θα χρειαστούν γραμματοσειρές ώστε να φαίνονται και να τυπώνονται σωστά τα ελληνικά.
Για μια γρήγορη εγκατάσταση ελληνικών δείτε το αντίστοιχο κεφάλαιο: Egkatastasi-Ellinikwn
Για γραμματοσειρές για Tex, βλέπε Links-gia-Tex
Το εγχείρημα ΓΡΑΦΙΣ έχει σκοπό να συλλέξει όλες τις ελληνικές γραμματοσειρές για Χ-Windows που κυκλοφορούν ελεύθερες (PUBLIC DOMAIN) στο Δίκτυο, να τις ομαδοποιήσει κατά τύπο ή/και χαρακτηριστικά, να διορθώσει τυχόν λάθη που αυτές έχουν, να δημιουργήσει νέες γραμματοσειρές και τέλος, να τις παραδώσει στην Ελληνική κοινότητα ως public domain. Ήδη το έχει πετύχει, δείτε http://hq.hellug.gr/~graphis/
Το ΓΡΑΦΙΣ περιλαμβάνει ΟΛΑ τα προηγούμενα πακέτα με καλές ελληνικές γραμματοσειρές που έχουν κυκλοφορήσει κατά καιρούς:
===================================================================== Shmeiwseis apo Aggelo Xaritsi [ah@computer.org]: * ta Type1 (k.a.) 928 fonts moy exoyn to A tonoymeno se 2 theseis wste na einai symbata me windows texts. Epishs exoyn kai ta symbola poy leipoyn. * to kbd support gia ellhnika sto rxvt (poy exw kanei contribute) exei yposthriksh gia anw teleia kai ellhnika omoiwmatika kathws epishs kai grammata me tono/dialytika. Ola ayta prepei na perasoyn se X11 xkb-style (ala grISOXKb). * X11greek: Den iksera oti den bgainei h payla! An typwseis to PS bgainei kanonika. Ara mallon einai bug toy X Type1 rasteriser. BTW, exw kanei ki ena aplo filtro (grpsfilter) poy epitrepei printing greek texts mesa apo Netscape. Des parakatw! H lysh poy allazei ola ta ksena fonts se ellhnika den einai swsth. To greekXfonts-full-1.1.tgz egine me skopo: * na mazepsei ta pio kala greek fonts poy yphrxan sto diktyo Exei ta grtex/grtt kai polla alla: grfixed, couriergr, helveticagr. Akoma fonts kai se 737 encodings. * na xrhsimopoihsei "swsta" (XLFD) kai omoiogenh font names * na prosferei Type1 scalable fonts ypshlhs poiothtas (ta opoia prosferontai kai xwrista) - grinet * na doyleyei trasnsparently me Netscape =====================================================================
Τελευταία υπάρχει η δυνατότητα να χρησιμοποιήσει κανείς και Truetype γραμματοσειρές, με ένα true-type font engine και μετατροπείς, ιδανικά για όσους έχουν συλλογές από γραμματοσειρές για Windows/Mac. Δείτε http://www.freetype.org/ και για να στήσετε true type γραμματοσειρές στο magaz http://magaz.hellug.gr/10/05_TTFlinux.html.
Τι fonts, bitmap (πχ. PCF/BDF) ή Scalable (π.χ. Type1, TTF) ;
Για το πρώτο υπάρχουν διάφορα (xmbdfed πολύ καλό, xfedor όχι και τόσο) Για το δεύτερο τίποτα ουσιαστικό (δυστυχώς). Δυστυχώς ότι υπάρχει σε στυλ Fontographer και Icarus είναι σε πολύ alpha στάδιο. Το μόνο σοβαρό πρόγραμμα και κατά τη γνώμη μου το καλύτερο είναι το METAFONT αλλά θέλει διάβασμα.
Υπάρχει μια πολύ ενδιαφέρουσα σελίδα στο δίκτυο: http://members.iworld.net/bumchul/xfont.html Στην σελίδα αυτή θα βρει κανείς - εκτός από πληροφορίες για το πώς θα βάλει καινούρια fonts στο μηχάνημά του- εργαλεία μετατροπής: πχ το ttftobdf. Επίσης υπάρχει το bdftopcf.
Ενδιαφέρουσα είναι επίσης και η σελίδα: http://user.online.be/gd33771/download.html με μια ποικιλία ttf fonts (πχ. για να μπορεί κανείς να γράφει γοτθικά σε xterm)
Οι τελευταίες διανομές πρέπει να έχουν τα ελληνικά ενσωματωμένα. Τρέξτε:
#setfont iso07.f16 #loadkeys grΕάν δεν δείτε μυνήματα λάθους, τότε έχετε ελληνικά στην κονσόλα ήδη, αλλάζουν με αριστερό ALT-SHIFT.
ΥΠ' ΟΨΙΝ: ΣΤΟ SHELL (bash, tcsh) ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, ΚΑΝΟΝΙΚΑ. ΔΟΚΙΜΑΣΤΕ ΣΕ ΕΝΑΝ EDITOR, ΠΧ JOE,VI.
Στην κονσόλα μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το greek-console του Γιώργου Κεραμίδα. Υποστηρίζει και 737 και 928, ενώ έχει και εύκολη εγκατάσταση με rpm. Τα ελληνικά φαίνονται με "chcp 737" και "chcp 928" και (απ)ενεργοποιούνται με (αριστερά) ALT-SHIFT. Επίσης το δεξί ALT αλλάζει στιγμιαία το πληκτρολόγιο.
Η νέα γενιά πυρήνων 2.2.x (και άρα και οι 2.3.x), έχουν νέο κώδικα για την διαχείριση της οθόνης σε text mode (είναι πλέον με framebuffer) και για αυτό υπάρχουν προβλήματα στην υποστήριξη των ελληνικών στην κονσόλα (όχι στο γραφικό περιβάλλον). Ο Σωτήρης Τσιμπόνης βρήκε την λύση, να προστεθεί στο /etc/profile το εξής:
[ -t 1 ] && printf "\033(K", το οποίο ενεργοποιεί τα ελληνικά όταν κάποιος κάνει interactive login.
Ο Αλέξιος Χουχούλας έχει γράψει επίσης το greek-2.0.tar.gz και ο Αντώνης Καβαρνός (akav@hellug.gr) το grpty, που δουλεύει και σε solaris.
Οι επιλογές που έχει κανείς για να γράφει ελληνικά κάτω από XWindows σε Linux είναι (πέραν του να τα φτιάξει μόνος του, πχ με xmodmap όπως λέει στο HRI): το GRkbd (η γενικότερη λύση) , το grISOXKb (έαν αποτύχει το προηγούμενο) και το kikbd (για το KDE).
Το πακέτο αυτό από το Γιάννη Τσακίρη είναι ουσιαστικά μια σημαία που αλλάζει από την μια γλώσσα στην άλλη, όπως θυμούνται πολλοί από τα windows-3.x. Είναι η πιο εύκολη λύση για να έχετε ελληνικά στο Linux σας και θα το βρείτε στο metalab σε source με το όνομα greek12.tgz και στον Αργέα σε binary. Το tgz αρχείο που θα κατεβάσετε, περιέχει ένα README, και ένα εκτελέσιμο που θα βάλετε στον κατάλογο /usr/local/bin. Μία σημαία που αλλάζει από ελληνική σε αγγλική και ανάποδα σε κάθε κλικ, ή με πάτημα του αριστερού ALT-SHIFT, θα εμφανιστεί στην οθόνη όταν το εκτελέσετε. Διαβάστε το README.
Το KiKbd είναι από τους Alexander Budnik και Δημήτριο Μπούρα και είναι ένας κομψός τρόπος να έχει κανείς ελληνικά στο KDE (συμπεριλαμβάνεται). Δούλεψε σωστά με KDE=1.1.1 και Qt=1.42 (αλλά όχι 1.44).
Επίσης, είναι εν γνώση μας η ύπαρξη αυτού του πακέτου για ελληνικά: http://www.softlab.ece.ntua.gr/~sivann/xgrk/ του Σπύρου Ιωάννου, που είναι κατάλληλο για πολλά τύπου UNIX λειτουργικά συστήματα.
Η πρώτη έκδοση του grISOXKb (1997) είναι προϊόν συνεργασίας των Δημήτρη Μπούρα και Λεφτέρη Τσιντζέλη. Το πακέτο grISOXKb είναι υπερσύνολο των παλαιότερων GRKbd (όχι αυτό του Τσακίρη - απλή συνωνυμία... ) και grXiso. Η version αυτή έχει πολλά "καλούδια". Τα δύο πιό σημαντικά είναι:
===================================================================== Apo [ah@computer.org] Ta tonoymena (; + letter) de moy bgainoyn se shells (ok se xedit). Den exw akomh brei giati. To package einai ontws poly kalh prospatheia. Einai akoma ateles. Leipoyn: tonoymena+dialytika, anw teleia, ellhnika omoiwmatika (BTW, ola yposthrizontai sto rxvt compiled me greek support). Epishs: ypothetei oti to keyboard einai ellhniko. Yparxoyn polla kbds (opws ta UK, IT klp) poy exoyn polla symbols se theseis diaforetikes apo to ellhniko (eg. @, ", \ klp). Exw hdh kanei patch sto grISOXKb gia to UK keyboard kai kalo einai na mporei kaneis me COUNTRY-X keyboard na mporei na kanei type ellhnika xwris na allazoyn oi theseis allwn symbols. Mazi me fix twn parapanw to XKB X11 greek support tha einai sxedon teleio. Ksereis an kai poy exei documentation gia XKB kai compose files. Kapoios prepei na to teleiwsei. Doyleyei kaneis twra se ayto ? =====================================================================
Η Ελλάδα βρίσκεται στην Ωριαία Ζώνη Ανατολικής Ευρώπης (Eastern European Timezone,EET), που είναι ισοδύναμο με την ώρα Greenwich συν 2 ώρες (GMT+2), κατά την χειμερινή περίοδο. Το καλοκαίρι όταν γίνεται αλλαγή ώρας, η σωστή διαφορά είναι +0300 (EET DST), όπου DST σημαίνει Daylight Saving Time. Προκειμένου να γίνεται αυτόματα η μετατροπή, καλύτερα επιλέξτε Europe/Athens. Το 1996 άλλαξε η ημερομηνία αλλαγής από καλοκαιρινή σε χειμερινή ώρα (από Σεπτέμβρη, τώρα γίνεται Οκτώβρη). Οι νέες διανομές του Linux μετά το 1996 το έχουν υπ' όψιν τους αυτό, οι παλαιότερες θέλουν διόρθωση. Δείτε τα επόμενα υποκεφάλαια σχετικά με το θέμα.
Dhmhtrhs Bouras: Me to paron 0a h0ela na anakoinwsw ena mini-paketo pou parexei ena dior0wmeno arxeio gia to Ellhniko timezone, meta tis allages pou perisy kai fetos (1996) anakoinw0hkan gia tis hmeromhnies allaghs ths "kalokairinhs" wras. Mazi me auto yparxei kai ena mikro programmataki pou diabazei tetoia arxeia kai typwnei tis plhrofories pou periexoun se an0rwpina-anagnwsimh morfh (pws leme "human-readable form" - h metafrash twn agglikwn orwn dinei kai pairnei, etsi gia na anatrixiazoun merikoi-merikoi :) :)).
To paketaki (molis 4365 bytes) 0a to breite (entos oligou) sto
ftp://argeas.hellug.gr/pub/unix/linux/GREEK/tzHellas-271097.tar.gz
Katebaste to kai diabaste to README gia perissotera. Bottom line: to timezone file "Hellas" pou periexei, parexei swstes hmeromhnies allaghs wras (symfwna me thn prosfath epishmh anakoinwsh) gia thn Ellada, mexri kai ton Oktwbrio tou 2001, h mexri na mas alla3oune pali tis hmeromhnies... :)
=====================================================================
An 8elei na orisei kaneis timezone environment variable, ayth einai h
svsth:
setenv TZ 'EET-2EET DST-3,M3.5.0/3:00:00,M10.5.0/3:00:00'
vraio e? :-)
Pio kala bebaia einai na xrhsimopoioyme to svsto zoneinfo arxeio.
Oi teleytaies ekdoseis toy linux exoyn svsta orismeno
to EET (allakse to 1996).
Oi palaioteres allazoyn thn vra to Septembrio, anti toy Oktvbrioy.
Etsi ftiaxnoyme to parakatv arxeio EET.zic:
----- CUT: EET.zic -----
Rule E-Eur 1986 max - Mar lastSun 3:00s 1:00 " DST"
Rule E-Eur 1986 1995 - Sep lastSun 3:00s 0 -
Rule E-Eur 1996 max - Oct lastSun 3:00s 0 -
Zone EET 2:00 E-Eur EET%s
----- CUT: END OF EET.zic -----
Meta:
zic EET.zic
(ayto ftiaxnei to /usr/lib/zoneinfo/EET)
/bin/rm -f /var/lib/zoneinfo/localtime
ln -s /usr/lib/zoneinfo/localtime /var/lib/zoneinfo/EET
=====================================================================
Σε αυτό το κεφάλαιο θα περιγράψουμε πώς να ρυθμίσετε το σύστημά σας ώστε να μπορείτε να εκτυπώσετε ελληνικά. Αν δεν είστε εξοικιωμένοι με τα βασικά σχετικά με τα lpd και lpr καλό θα ήταν να συμβουλευτείτε το Printing-HOWTO που δίνει πολύτιμες πληροφορίες.
Εάν ο εκτυπωτής σας μπορεί να τυπώσει plain text και υποστηρίζει ελληνικά, δεν χρειάζεται να κάνετε σχεδόν τίποτα. Απλά στείλτε το κείμενο για εκτύπωση με την εντολή lpr. Προσέξτε μόνο το θέμα του σετ χαρακτήρων: βλ. κεφάλαιο greekcharsets . Εάν ο εκτυπωτής σας υποστηρίζει διαφορετική κωδικοσελίδα από αυτή που είναι γραμμένο το κείμενο, θα πρέπει να το μετατρέψετε, βλ. convertgreek .
Αν ο εκτυπωτής σας δεν υποστηρίζει ελληνικά, θα πρέπει να μετατρέψετε το plain text κείμενο σε PostScript μέσω του a2ps (βλ. a2ps ) και να το τυπώσετε μέσω του Ghostscript. Εάν έχετε προβλήματα, ψάξτε για το a2psgr.
Ακόμη και εάν δεν διαθέτετε εκτυπωτή που να υποστηρίζει PostScript, το Linux σας επιτρέπει να τυπώνετε τέτοια κείμενα μέσω του Ghostscript. Το ghostcript είναι ένα πρόγραμμα που μετατρέπει PostScript αρχεία σε μορφή που μπορούν να καταλάβουν άλλες συσκευές (εκτυπωτές διαφόρων ειδών, X Windows, fax κ.λ.). Από αυτό το σημείο και πέρα, "εκτύπωση μέσα από το ghostscript" θα σημαίνει μετατροπή ενός PostScript αρχείου στο format του εκτυπωτή σας και μετά εκτύπωση με κάποια εντολή της μορφής lpr file.
Τι θα χρειαστείτε για να τυπώσετε ελληνικά από το ghostview:
gs -sDEVICE=deskjet -dNOPAUSE -sOutpoutFile=/dev/lp1 tiger.ps
Το Fontmap είναι το αρχείο που δίνει στο ghostscript πού θα βρεί το αρχείο κάθε γραμματοσειράς. Στο σύστημά μου βρίσκεται στο
/usr/share/ghostscript/3.33/Fontmap. Αν δεν ξέρετε πού έχει εγκατασταθεί το δικό σας, δώστε
find / -name "Fontmap"για να το βρείτε.
Το Fontmap αποτελείται από εγγραφές της μορφής
/Charter-Roman (bchr.pfa) ;Η γραμμή αυτή για παράδειγμα δείχνει ότι η γραμματοσειρά Courier-Roman βρίσκεται στο αρχείο bchr.pfa.
Το μόνο που χρειάζεται να κάνουμε είναι να προσθέσουμε τις ελληνικές γραμματοσειρές. Τα ονόματα που θα δώσετε στις γραμματοσειρές σας μπορούν να είναι οποιαδήποτε (π.χ. PanosArialBold) αλλά καλό είναι να έχουν μία λογική (π.χ. το PanosArialBold να μην αντιστοιχεί σε μια courier italic γραμματοσειρά !!!). Αν οι γραμματοσειρές συνοδεύονται από κάποιο αρχείο που να τις περιγράφει (π.χ. fonts.scale) καλό θα ήταν να χρησιμοποιήσετε ονόματα που να είναι αντίστοιχα με αυτά που δίνονται εκεί. Μπορείτε ακόμη να δώσετε
strings filename.pfb | moreκαι να κοιτάξετε για κάποια γραμμή της μορφής
/FontName /GreekArialBold defΠροσοχή! Τα ονόματα των αρχείων όταν δεν περιλαμβάνουν το directory θεωρούνται πως βρίσκονται στο directory που το ghostscript φυλάει παρόμοια αρχεία. Αν οι γραμματοσειρές σας βρίσκονται κάπου αλλού να βάλετε ολόκληρο το όνομα. Για παράδειγμα,
/GreekArialPlain (/usr/X11/lib/X11/fonts/Type1GR/grkarip.pfb) ;
Αν στέλνετε αρχεία προς εκτύπωση από διάφορες εφαρμογές (π.χ. Netscape) είναι πολύ πιθανό αυτές να χρησιμοποιούν κάποιες default γραμματοσειρές. Για παράδειγμα, το Netscape θα στείλει οποιοδήποτε αρχείο, ανεξάρτητα από την γλώσσα που είναι γραμμένο, να τυπωθεί με τις γραμματοσειρές Times και Courier. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα να τυπώνονται τα ελληνικά κείμενα σε ακατανόητη μορφή (για να το πουμε ευγενικά). Η λύση είναι να προσθέσετε στο τέλος του Fontmap εγγραφές που θα αντικαθιστουν τις γραμματοσειρές αυτές με τις ελληνικές. Για παράδειγμα οι τελευταίες γραμμές του δικού μου Fontmap είναι:
/Times-Roman /GreekTimesPlain ; /Times-Italic /GreekTimesItalic ; /Times-Bold /GreekTimesBold ; /Times-BoldItalic /GreekBoldItalic ; /Courier /GreekCourierPlain ; /Courier-Italic /GreekCourierItalic ; /Courier-Bold /GreekCourierBold ; /Courier-BoldItalic /GreekCourierBoldItalic ;Η λύση αυτή δεν είναι το ιδανικό αλλά τουλάχιστον δουλεύει.
Ο 'Αγγελος Χαρίτσης μου έστειλε τις δικές του ρυθμίσεις για το πρόβλημα σχετικά με το Fontmap, καθώς και ένα προγραμματάκι, το grpsfilter (δείτε παρακάτω), με το οποίο θα μπορέσετε να ξεπεράσετε το πρόβλημα με το netscape χωρίς να πειράξετε το fontmap.
Ta Fontmap aliases poy proteinw (kanei use ta Type1 fonts moy): Pros to telos toy Fontmap: ===================cut==here======================================= % ------------------------------------------------------ % Elot greek fonts by Angelo Haritsis <ah@computer.org> % ------------------------------------------------------ /GreekArialPlain (grkarip.pfb) ; /GreekArialBold (grkarib.pfb) ; /GreekArialItalic (grkarii.pfb) ; /GreekArialBoldItalic (grkaribi.pfb) ; /Greek-Arial-Plain /GreekArialPlain ; /Greek-Arial-Bold /GreekArialBold ; /Greek-Arial-Italic /GreekArialItalic ; /Greek-Arial-Bold-Italic /GreekArialBoldItalic ; /Greek-Arial-BoldItalic /GreekArialBoldItalic ; /GreekTimesPlain (grktimp.pfb) ; /GreekTimesBold (grktimb.pfb) ; /GreekTimesItalic (grktimi.pfb) ; /GreekTimesBoldItalic (grktimbi.pfb) ; /Greek-Times-Plain /GreekTimesPlain ; /Greek-Times-Roman /GreekTimesPlain ; /Greek-Times-Bold /GreekTimesBold ; /Greek-Times-Italic /GreekTimesItalic ; /Greek-Times-Bold-Italic /GreekTimesBoldItalic ; /Greek-Times-BoldItalic /GreekTimesBoldItalic ; /GreekCourierPlain (grkcurp.pfb) ; /GreekCourierBold (grkcurb.pfb) ; /GreekCourierItalic (grkcuri.pfb) ; /GreekCourierBoldItalic (grkcurbi.pfb) ; /GreekCourier /GreekCourierPlain ; /Greek-Courier /GreekCourierPlain ; /Greek-Courier-Plain /GreekCourierPlain ; /Greek-Courier-Bold /GreekCourierBold ; /Greek-Courier-Italic /GreekCourierItalic ; /Greek-Courier-Bold-Italic /GreekCourierBoldItalic ; /Greek-Courier-BoldItalic /GreekCourierBoldItalic ; % Polytoniko Greek fonts /GreekPolyTimesPlain (grkpolp.pfb) ; /GreekPolyTimesItalic (grkpoli.pfb) ; /Greek-Poly-Times-Plain /GreekPolyTimesPlain ; /Greek-Poly-Times-Italic /GreekPolyTimesItalic ; ===================cut==here=======================================
Na kai to aplo filtro grpsfilter:
-----------------------------grpsfilter-----------------------
#!/bin/sh
# Filter to print greek from Netscape (may be used in printcap)
# (c) 1997 Angelo Haritsis <ah@computer.org>
# NB: You need my postscript greek fonts and proper Fontmap!
#
exec sed -e 's/\/Times\(.* findfont\)/\/Greek-Times\1/g' \
-e 's/\Courier\(.* findfont\)/\Greek-Courier\1/g' \
-e 's/\/Times-Oblique\(.* findfont\)/Greek-Times-Italic\1/g' \
-e 's/\/Times-BoldOblique\(.* findfont\)/Greek-Times-BoldItalic\1/g'
-----------------------------grpsfilter-----------------------
An ftiakseis enan printer `grps' sto printcap poy pernaei ola ta
Postscript mesa apo tο grpsfilter, tote exeis ellhnikh ektypwsh
xwris na "xalaseis" to FontMap.
Profanws to filter doyleyei kai sto cmd line. Apo Netscape print to
a file: test.ps kai meta:
grpsfilter <test.ps | ghostview -
Προϋπόθεση για αυτό είναι να έχετε κάνει compile τον πυρήνα με NLS, 737 και iso-8859-7. Aν θέλετε να ενεργοποιούνται τα ελληνικά ονόματα των αρχείων Windows αυτόματα σε κάθε εκκίνηση του συστήματος, πρέπει να αντικαταστήσετε στο αρχείο fstab στη γραμμή όπου γίνεται mount της κατάτμησης με το vfat τη λέξη default με την ρύθμιση iocharset=iso8859-7. Βάζει κανείς παραμέτρους στο /etc/fstab για windows partition με ελληνικά filenames, πχ:
/dev/hda1 /Win95 vfat rw,user,codepage=737,iocharset=iso8859-7 0 0ή περνάτε τις παραμέτρους κατευθείαν στην εντολή mount, πχ:
mount -tvfat -onoexec,iocharset=iso8859-7 /dev/hda1 /Win95
Χρησιμοποιήστε το xcdroast, προσέξτε όμως το format που θα διαλέξετε. Το παραδοσιακό πρότυπο ISO9660 δεν μπορεί να περιλάβει όλα χαρακτηριστικά που έχει ένα UNIX filesystem όπως αυτό του Linux, το ext2. Αντ' αυτού τα UNIX έχουν το Rockridge, που υποστηρίζει directories μεγάλου βάθους, μικρά-μεγάλα γράμματα, ονόματα με περίεργους χαρακτήρες (και οι ελληνικοί είναι τέτοιοι για τα CD), symbolic links, file permissions κλπ. Το Romeo/Joliet που είναι για windows, δεν είναι τόσο καλό όσο το Rockridge (πχ δεν γράφει σωστά ονόματα που αρχίζουν με τελεία), για αυτό χρησιμοποιείστε στην ανάγκη την χακιά "Rockridge+Joliet", δουλεύει άψογα στο διάβασμα του CD σε πολλά λειτουργικά συστήματα.
Εάν αναρωτιέστε γιατί δεν δουλεύει η εγκατάσταση του Linux που βρήκατε σε κάποιο CD, είναι πολύ πιθανός λόγος ότι δεν είναι Rockridge.